Djabeł, tom trzeci by Józef Ignacy Kraszewski

Józef Ignacy Kraszewski

Niezwykle płodny pisarz, autor przede wszystkim powieści historycznychi obyczajowych, publicysta, działacz społeczny, badacz starożytnościsłowiańskich, popularyzator źródeł historycznych.
Do najpopularniejszych dziś powieści Kraszewskiego należy Starabaśń. Wśród inspiracji do niej znalazło się kilka wydanych wcześniejtekstów literatury pięknej. Po pierwsze Rzepicha (1790) FranciszkaSalezego Jezierskiego, jednego z jakobinów warszawskich, którywyjaśniał przyczynę nierówności społecznych tezą o podboju rolniczejludności słowiańskiej przez plemię, które przekształciło się wszlachtę (a właśc. magnaterię). Po drugie, Lillę Wenedę (1840)Juliusza Słowackiego, obrazującą podobną tezę oraz pokazującądwuznaczną rolę chrześcijaństwa jako religii najeźdźców. Po trzeciedramat Mieczysława Romanowskiego Popiel i Piast (1862), w którymdodatkowo nacisk położony został na zagrożenie dla Słowiańszczyzny zestrony państw niemieckich, zaś kościół ukazany został ostatecznie jakogwarant zażegnania konfliktu społecznego między szlachtą a ludem (tj.też między państwem jako systemem instytucji a funkcjonowaniemspołeczności połączonej więzami rodowymi i sąsiedzkimi).
PonadtoKraszewski czerpał ze źródeł historycznych (najwidoczniejsze są śladyadaptacji legend zapisanych w Historii Polski Jana Długosza), zwłasnych badań nad kulturą materialną dawnych Słowian i Litwy (wydałm.in. dzieła pionierskie: Litwa. Starożytne dzieje 1847 orazSztuka u Słowian 1860, zajmował się obyczajowością Polskipiastowskiej, pracował nad projektem encyklopedii starożytnościpolskich dla Akademii Umiejętności w 1875 r.), z opracowańwspółczesnych mu historyków: Lelewela, Szajnochy, Roeppla i in. Pewienwpływ na treść powieści wywarły również prelekcje paryskie Mickiewiczana temat literatury słowiańskiej, skąd zaczerpnął np. przekonanie ozachowaniu w religii Słowian śladów dziedzictwa praindoeuropejskiego(swoisty panteizm, niektóre bóstwa tożsame z hinduistycznymi). Doswoich źródeł i inspiracji dodał Kraszewski również rzekomośredniowieczny Królodworski rękopis. Zbiór staroczeskichbohatyrskich i lirycznych śpiewów (1818) wydany, a jak się późniejokazało, również spreparowany przez Vaclava Hankę.

Ur.

28 lipca 1812 w Warszawie

Zm.

19 marca 1887 w Genewie

Najważniejsze dzieła:

Stara baśń (1876), Chata za wsią (1854), Ulana (1842), Dziecię Starego Miasta (1863), Zygmuntowskie czasy (1846), Barani Kożuszek (1881), Hrabina Cosel (1873), Brühl (1874), Poeta i świat (1839), Latarnia czarnoksięska (1844), Wspomnienia Wołynia, Polesia i Litwy (1840)